انواع پورت کامپیوتر چیست؟ ویژگی و کاربردها

در دنیای فناوری، آنچه دستگاه‌های مختلف را به هم متصل می‌کند، چیزی فراتر از سیم و کابل است؛ این ارتباط از طریق پورت‌های کامپیوتر صورت می‌گیرد. اگر تا به حال با خود پرسیده‌اید که پورت کامپیوتر چیست و چه نقش مهمی در اتصال سخت‌افزارها دارد، این مقاله برای شماست. هر کدام از انواع پورت کامپیوتر، مانند USB، HDMI، VGA و بسیاری دیگر، کارکردی خاص دارند و آشنایی با آن‌ها به شما کمک می‌کند تا تجهیزات جانبی را بهتر انتخاب و استفاده کنید.

در ادامه، با ما همراه باشید تا به زبان ساده و کاربردی، با انواع پورت‌های رایج در کامپیوترها آشنا شوید و به‌ویژه درباره‌ی پورت USB کامپیوتر، که یکی از پرکاربردترین و محبوب‌ترین پورت‌ها در دنیای دیجیتال امروز است، اطلاعات کاملی به دست آورید.

پورت کامپیوتر چیست؟

کلمه پورت به معنای درگاه است و شامل درگاه‌های داخلی یا خارجی کامپیوتر می‌شود. پورت کامپیوتر یک نقطه اتصال یا رابط بین یک کامپیوتر و یک دستگاه خارجی یا داخلی است. به زبان ساده، این بدان معناست که شما می‌توانید از پورت‌ها برای اتصال دستگاه‌های مختلف مانند پرینتر، ماوس، کیورد و … به لپ تاپ یا دسکتاپ خود استفاده کنید حتی می‌توانید از آنها برای شارژ رایانه شخصی خود استفاده کنید.

انواع پورت کامپیوتر

امروزه نمونه‌های مختلفی از انواع پورت‌ کامپیوتر وجود دارد که هر کدام کاربردهای خاص خودشان را دارند. شناخت انواع درگاه‌ها و کاربرد آن‌ها، برای استفاده درست از سیستم‌های کامپیوتری اهمیت بالایی دارد. در ادامه درباره انواع پورت‌های کامپیوتر صحبت می‌کنیم: 

• پورت‌های نرم افزاری کامپیوتر: پورت‌های نرم‌افزاری کامپیوتر به اعداد یا آدرس‌هایی گفته می‌شود که سیستم‌عامل برای مدیریت و شناسایی مسیرهای ارتباطی بین نرم‌افزارها و سخت‌افزار یا شبکه استفاده می‌کند. هر پورت نرم‌افزاری یک شماره یکتا دارد که داده‌ها از طریق آن ارسال یا دریافت می‌شوند. این پورت‌ها به‌ویژه در ارتباطات شبکه (مانند ارسال و دریافت اطلاعات اینترنتی) کاربرد دارند و به پروتکل‌ها کمک می‌کنند تا اطلاعات را به برنامه مناسب در کامپیوتر منتقل کنند.
• پورت‌های سخت افزاری کامپیوتر: پورت‌های سخت‌افزاری کامپیوتر به درگاه‌ها و رابط‌های فیزیکی گفته می‌شود که برای اتصال دستگاه‌های جانبی به کامپیوتر استفاده می‌شوند. این پورت‌ها که در جلو یا پشت کامپیوتر قرار دارند، امکان انتقال داده، برق یا هر دو را بین کامپیوتر و تجهیزات مختلفی مانند ماوس، کیبورد، هارد اکسترنال، مانیتور و پرینتر فراهم می‌کنند. نمونه‌های رایج پورت‌های سخت‌افزاری شامل USB، HDMI، VGA، RJ-45، و Audio Jack هستند که هر کدام کاربرد و مشخصات خاص خود را دارند.

مطالعه بیشتر: انواع کابل کامپیوتر

انواع پورت های نرم افزاری کامپیوتر

پورت‌های نرم‌افزاری کامپیوتر معمولاً به صورت عددی شناخته می‌شوند و برای ارتباط بین برنامه‌ها و سیستم‌عامل یا شبکه کاربرد دارند. هر پورت نرم‌افزاری یک شماره یکتا از ۰ تا ۶۵۵۳۵ دارد که توسط پروتکل‌های مختلف در شبکه استفاده می‌شود. مهم‌ترین انواع این پورت‌ها عبارتند از:

۱. پورت‌های Well-Known (پورت‌های شناخته شده)

این پورت‌ها از شماره ۰ تا ۱۰۲۳ اختصاص داده شده‌اند و توسط سرویس‌ها و پروتکل‌های استاندارد استفاده می‌شوند. مثلاً:

• پورت ۸۰: برای پروتکل HTTP (وب‌گردی)
• پورت ۴۴۳: برای HTTPS (وب‌گردی امن)
• پورت ۲۵: برای SMTP (ارسال ایمیل)
• پورت ۲۱: برای FTP (انتقال فایل)

۲. پورت‌های Registered (ثبت شده)

شماره‌های این پورت‌ها بین ۱۰۲۴ تا ۴۹۱۵۱ است و برای برنامه‌ها و سرویس‌های خاص ثبت شده‌اند. به‌عنوان مثال، بسیاری از نرم‌افزارهای کاربردی و بازی‌ها از این پورت‌ها برای ارتباط با سرورها استفاده می‌کنند.

۳. پورت‌های Dynamic یا Private (پویا یا خصوصی)

شماره این پورت‌ها از ۴۹۱۵۲ تا ۶۵۵۳۵ است و معمولاً به‌صورت موقت به برنامه‌ها اختصاص داده می‌شوند. برای ارتباطات موقتی بین کلاینت و سرور کاربرد دارند و بعد از پایان ارتباط آزاد می‌شوند.

۴. پورت‌های TCP و UDP

پورت‌ها می‌توانند از طریق پروتکل‌های مختلف مانند TCP (Transmission Control Protocol) یا UDP (User Datagram Protocol) استفاده شوند. TCP برای ارتباطات قابل اطمینان و اتصال‌گرا به کار می‌رود (مثلاً مرور وب). UDP برای ارتباطات سریع و بدون تضمین تحویل (مثلاً پخش ویدیو یا بازی‌های آنلاین) کاربرد دارد.

انواع پورت های سخت افزاری کامپیوتر

انواع مختلفی از پورت های کامپیوتر وجود دارد که به کاربران اجازه می‌دهد تا عملکرد رایانه‌های خود را گسترش دهند و به طیف وسیعی از دستگاه‌های کمکی متصل شوند. در ادامه به معرفی رایج‌ترین انواع پورت کامپیوتر که برای استفاده عمومی یا تخصصی از سیستم‌های کامپیوتری با آنها کار دارید، می‌پردازیم: 

جک هدفون یا جک صدا

جک صدا در بسیاری از تبلت‌ها، تلفن‌ها و اکثر رایانه‌ها یافت می‌شود. این یک پورت دایره‌ای کوچک است که قابلیت اتصال به اکثر هدفون‌ها و بلندگوهای سیمی را دارد. این مدل رایج‌ترین جک صوتی است و احتمالاً یکی از آنها را تاکنون دیده‌اید. البته این مدل در حال منسوخ شدن است.

پورت RJ-45

پورت RJ-45 یک نوع کانکتور استاندارد است که معمولاً برای اتصال دستگاه‌ها به شبکه‌های کامپیوتری مبتنی بر اترنت (Ethernet) استفاده می‌شود. این پورت دارای ۸ پین است و کابل‌های شبکه از نوع کابل زوج تابیده (Twisted Pair) مانند Cat5، Cat6 یا Cat7 به آن متصل می‌شوند. RJ-45 عمدتاً در رایانه‌ها، مودم‌ها، سوئیچ‌ها، روترها و سایر تجهیزات شبکه به کار می‌رود و امکان انتقال داده با سرعت‌های مختلف (از ۱۰ مگابیت تا چند گیگابیت بر ثانیه) را فراهم می‌کند.

پورت HDMI

پورت اچ‌دی‌ام‌آی (HDMI) یکی از انواع پورت کامپیوتر و رابط دیجیتال استاندارد است که برای انتقال همزمان تصویر و صدا با کیفیت بالا بین دستگاه‌هایی مانند کامپیوتر، تلویزیون، پروژکتور و کنسول بازی استفاده می‌شود. این پورت توانایی انتقال ویدیوهای با رزولوشن بالا (Full HD، ۴K و حتی ۸K) را دارد و جایگزین کابل‌های متعدد صوتی و تصویری آنالوگ شده است. با استفاده از HDMI، اتصال دستگاه‌ها سریع، ساده و با کمترین افت کیفیت انجام می‌شود.

DISPLAYPORT

DisplayPort یک رابط دیجیتال انتقال تصویر و صدا است که برای اتصال کامپیوتر به مانیتور، تلویزیون یا پروژکتور استفاده می‌شود. این پورت توسط کنسرسیوم VESA توسعه یافته و از کیفیت بسیار بالا، پهنای باند زیاد و پشتیبانی از رزولوشن‌های بالا (مانند ۴K و حتی ۸K) برخوردار است.

ویژگی‌های مهم DisplayPort عبارتند از:

• انتقال همزمان تصویر و صدا با کیفیت عالی

• قابلیت اتصال چند نمایشگر به صورت زنجیره‌ای (Daisy Chaining)

• پشتیبانی از نرخ تازه‌سازی بالا برای بازی‌ها و گرافیک حرفه‌ای

• استفاده از کابل و کانکتورهای استاندارد و مقاوم

DisplayPort بیشتر در کامپیوترهای حرفه‌ای، لپ‌تاپ‌ها و مانیتورهای گیمینگ و اداری دیده می‌شود و یکی از جایگزین‌های محبوب HDMI به حساب می‌آید.

پورت DVI

پورت DVI یک رابط دیجیتال برای انتقال تصویر بین کامپیوتر و نمایشگر (مانیتور، پروژکتور) است که کیفیت تصویر بالاتری نسبت به پورت‌های آنالوگ مانند VGA ارائه می‌دهد. DVI قادر است تصاویر دیجیتال با وضوح بالا را انتقال دهد و برخی نسخه‌های آن از انتقال تصویر آنالوگ هم پشتیبانی می‌کنند.

انواع مختلف پورت DVI شامل:

• DVI-D: انتقال فقط دیجیتال

• DVI-A: انتقال فقط آنالوگ

• DVI-I: انتقال همزمان دیجیتال و آنالوگ

این پورت در کامپیوترهای قدیمی‌تر و برخی نمایشگرها هنوز کاربرد دارد اما با گسترش HDMI و DisplayPort به تدریج کمتر استفاده می‌شود.

پورت کارت خوان MicroSD

پورت کارت‌خوان MicroSD یک درگاه کوچک و فیزیکی روی کامپیوتر، لپ‌تاپ یا دستگاه‌های دیگر است که برای وارد کردن کارت حافظه MicroSD به کار می‌رود. این کارت‌ها معمولاً برای افزایش حافظه دستگاه‌هایی مثل گوشی، دوربین دیجیتال، تبلت و گاهی لپ‌تاپ استفاده می‌شوند. پورت کارت‌خوان MicroSD امکان انتقال سریع داده‌ها مانند عکس، فیلم و فایل‌های دیگر را بین کارت حافظه و کامپیوتر فراهم می‌کند. این پورت معمولا بسیار کوچک است و در برخی لپ‌تاپ‌ها یا کامپیوترهای همه‌کاره (All-in-One) تعبیه شده است.

پورت تاندربولت

تاندربولت (Thunderbolt) هم یک نوع پورت و فناوری انتقال داده پرسرعت در کامپیوترهاست، اما با USB تفاوت‌هایی دارد. تاندربولت در اصل توسط اینتل و اپل توسعه داده شده و ترکیبی از چند فناوری مختلف است، از جمله:

• انتقال داده با سرعت بسیار بالا (تا ۴۰ گیگابیت بر ثانیه در نسخه Thunderbolt 3 و ۴)

• انتقال هم‌زمان صدا، تصویر و داده

• پشتیبانی از اتصال چند دستگاه به‌صورت زنجیره‌ای (Daisy Chain)

• پشتیبانی از نمایشگرهای ۴K یا ۸K، دستگاه‌های ذخیره‌سازی حرفه‌ای، کارت‌های صدا و گرافیک اکسترنال

از نسخه Thunderbolt 3 به بعد، این پورت از کانکتور USB-C استفاده می‌کند، بنابراین از نظر ظاهری با USB-C یکی است، ولی توانایی‌ها و سرعت‌های بیشتری دارد. در لپ‌تاپ‌های حرفه‌ای، مک‌بوک‌ها، و ایستگاه‌های کاری، تاندربولت برای کاربران حرفه‌ای و تولیدکنندگان محتوا بسیار ارزشمند است. از این پورت برای اتصال نمایشگرهای اضافی، پریز، حافظه USB، شبکه سازی و … استفاده می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این پورت می‌توانید مقاله مربوطه تاندربولت چیست را مطالعه نمایید.

انواع پورت های usb کامپیوتر

پورت USB یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین پورت‌های سخت‌افزاری است که برای اتصال دستگاه‌های جانبی به کامپیوتر استفاده می‌شود. با گذشت زمان، انواع مختلفی از USB توسعه یافته‌اند که در سرعت، شکل ظاهری و قابلیت‌ها با هم تفاوت دارند.

۱. USB Type-A

یکی از رایج‌ترین و قدیمی‌ترین انواع پورت کامپیوتر که بیشتر کامپیوترها و لپ‌تاپ‌ها از آن استفاده می‌کنند؛ است. این پورت شکل مستطیلی دارد و معمولاً در کامپیوترهای رومیزی و لپ‌تاپ‌ها یافت می‌شود. از نسخه‌های مختلف USB مانند USB 1.1، USB 2.0، USB 3.0 و USB 3.1 پشتیبانی می‌کند. سرعت انتقال داده‌ها بسته به نسخه، از ۱۲ مگابیت بر ثانیه (USB 1.1) تا ۵ گیگابیت بر ثانیه (USB 3.0) و بیشتر متفاوت است.

۲. USB Type-B

بیشتر در دستگاه‌هایی مانند پرینترها، اسکنرها و هارد اکسترنال‌ها استفاده می‌شود. شکلی مربع یا شبه مربعی دارد و معمولاً در کامپیوترها کمتر دیده می‌شود، بلکه در طرف دستگاه جانبی کاربرد دارد.

۳. USB Type-C

جدیدترین نوع پورت USB با شکل کوچک، بیضی و قابل استفاده از دو طرف (قابل برگشت) است. سرعت انتقال داده بسیار بالا و توانایی انتقال جریان برق زیاد (برای شارژ سریع دستگاه‌ها) را دارد. از نسخه‌های USB 3.1، USB 3.2 و حتی Thunderbolt 3 و ۴ پشتیبانی می‌کند و در لپ‌تاپ‌ها، گوشی‌ها و دستگاه‌های جدید بسیار محبوب شده است.

۴. USB Micro-B

یک نسخه کوچک‌تر از USB برای دستگاه‌های قابل حمل مانند گوشی‌های هوشمند قدیمی، تبلت‌ها و دوربین‌ها است و به تدریج با USB Type-C جایگزین می‌شود.

۵. USB Mini-B

نسخه‌ای قدیمی‌تر و کمی بزرگ‌تر از USB Micro-B که قبلاً در دوربین‌های دیجیتال و دستگاه‌های قابل حمل استفاده می‌شد.

انواع نسخه پورت usb

پورت USB (Universal Serial Bus) در نسخه‌های مختلفی عرضه شده که هر کدام سرعت، قابلیت‌ها و کاربردهای خاصی دارند. در ادامه انواع نسخه‌های اصلی پورت USB را به‌طور خلاصه معرفی می‌کنیم:

USB 2.0

این نوع پورت که USB پرسرعت یا USB 2 نیز نامیده می‌شود، می‌تواند داده‌ها را با سرعت ۴۸۰ مگابیت بر ثانیه انتقال دهد. USB 2.0 فراگیرترین سرعت USB است و با بسیاری از دستگاه‌های کمکی کار می‌کند. این پورت در پیکربندی‌های Type-A، Type-B و mini یا micro USB یافت می‌شود.

USB 3.0

در رایانه‌ها، یک پورت USB 3.0 یک کانکتور مستطیلی نوع A خواهد بود. آنها با سرعت انتقال تا ۵ گیگابیت در ثانیه فوق العاده سریع هستند. این سرعت ده برابر سریعتر از سرعت انتقال داده USB 2.0 است. اگر در لپ‌تاپ خود به دنبال یکی از این پورت‌ها می‌گردید، این درگاه‌ها اغلب به رنگ آبی روشن هستند یا یک لوگوی کوچک “SS” در کنار خود دارند.

USB 3.1 GEN 1 و GEN 2

با اتصال USB 3.1 Gen 1، همان سرعت ۵ گیگابیت بر ثانیه را مانند درگاه USB 3.0 تجربه خواهید کرد، اما این کانکتور خاص فقط با پورت های USB Type-C سازگار خواهد بود. به لطف سازگاری با عقب، با دستگاه های USB 3.0 و USB 2.0 نیز کار می‌کند. برای USB 3.1 Gen 2، این اتصال تقریباً مشابه نسل قبلی خود است، اما سریعتر است، با سرعت انتقال داده تا ۱۰ گیگابیت در ثانیه.

سخن پایانی

انواع پورت‌ کامپیوتر نقش حیاتی در اتصال انواع تجهیزات جانبی به سیستم دارند و بدون آن‌ها انتقال اطلاعات، صدا، تصویر یا حتی برق ممکن نیست. شناخت انواع پورت‌های کامپیوتر مانند USB، HDMI، VGA، Ethernet و پورت‌های نرم‌افزاری به شما کمک می‌کند انتخاب درست‌تری هنگام خرید، نصب یا استفاده از تجهیزات دیجیتال داشته باشید. با پیشرفت فناوری، پورت‌هایی مثل تاندربولت یا USB-C امکانات بیشتری ارائه می‌دهند که دانستن تفاوت آن‌ها می‌تواند عملکرد دستگاه شما را به‌مراتب بهینه‌تر کند.

سوالات متداول

• تفاوت بین USB 2.0 و USB 3.0 چیست؟

USB 3.0 سرعت انتقال بسیار بالاتری نسبت به USB 2.0 دارد (تا ۵ گیگابیت بر ثانیه) و معمولاً رنگ داخلی پورت آن آبی است. همچنین انرژی بیشتری برای شارژ دستگاه‌ها فراهم می‌کند.

• آیا می‌توان از یک پورت HDMI برای اتصال صدا و تصویر هم‌زمان استفاده کرد؟

بله، HDMI یکی از معدود پورت‌هایی است که هم صدا و هم تصویر دیجیتال را به‌صورت هم‌زمان با کیفیت بالا منتقل می‌کند، مثلاً برای اتصال لپ‌تاپ به تلویزیون.

• آیا تاندربولت همان USB-C است؟

خیر، تاندربولت و USB-C از نظر ظاهر یکسان هستند، اما تاندربولت قابلیت‌های پیشرفته‌تری مانند سرعت بسیار بالا (تا ۴۰Gbps)، پشتیبانی از چند مانیتور و انتقال داده، تصویر و برق به‌صورت هم‌زمان را دارد.